Jak wygląda dobre tekst alternatywny (alt text)? Kompletny przewodnik po skutecznym opisie alternatywnym

Zrozumienie podstaw tekstu alternatywnego

Tekst alternatywny, znany również jako alt text, to opisowy tekst przekazujący znaczenie obrazu w treściach cyfrowych. Stanowi on kluczowy most między treściami wizualnymi a użytkownikami korzystającymi z technologii asystujących, takich jak czytniki ekranu. Gdy osoba używa czytnika ekranu, technologia ta odczytuje na głos treść ekranu za pomocą syntezatora mowy, a napotykając obraz – odczytuje właśnie tekst alternatywny, by użytkownik mógł zrozumieć, co obraz ma przekazywać. Bez odpowiedniego tekstu alternatywnego osoby używające czytników ekranu nie mają dostępu do informacji zawartych w grafikach, dlatego alt tekst jest wymagany przez standardy dostępności, takie jak Section 508 i wytyczne WCAG.

Dobry tekst alternatywny wykracza poza prosty opis wyglądu obrazu – przekazuje jego cel i kontekst w treści. Różnica między słabym a doskonałym tekstem alternatywnym może znacząco wpłynąć zarówno na dostępność, jak i na optymalizację pod kątem wyszukiwarek. Na przykład, zamiast pisać „Obraz psa”, lepiej napisać „Golden retriever szczeka do aparatu” lub „Szczekający pies” – w zależności od kontekstu. Taka precyzja pomaga użytkownikom czytników ekranu zrozumieć nie tylko, że na obrazie jest pies, ale też co robi lub w jakim jest stanie, co często jest najważniejszą informacją dla zrozumienia treści.

Kluczowe cechy skutecznego tekstu alternatywnego

Skuteczny tekst alternatywny posiada kilka zasadniczych cech, które czynią go naprawdę wartościowym pod kątem dostępności i SEO. Przede wszystkim dobry alt tekst jest zwięzły i precyzyjny, z reguły mieści się w jednym lub dwóch zdaniach. Celem nie jest napisanie długiego akapitu opisującego każdy szczegół obrazu, lecz uchwycenie kluczowych informacji, które wyjaśniają, dlaczego obraz został umieszczony w treści. Oznacza to uwzględnienie kontekstu, w którym pojawia się grafika oraz tego, które informacje są najważniejsze w odniesieniu do otaczającego ją tekstu.

Kolejną istotną cechą jest unikanie powtórzeń. Jeśli podpis pod obrazem lub otaczający tekst już opisuje grafikę, tekst alternatywny nie powinien dublować tych informacji. Powinien raczej uzupełniać istniejącą treść, dostarczając dodatkowego kontekstu potrzebnego użytkownikom czytników ekranu do pełnego zrozumienia celu obrazu. Ponadto, dobry alt tekst nie powinien zawierać zwrotów typu “obraz” lub “zdjęcie”, ponieważ czytniki ekranu automatycznie informują użytkownika o obecności grafiki. Jednak należy wskazać, jeśli jest to logo, ilustracja, malowidło, rysunek czy diagram, gdyż te rozróżnienia dostarczają istotnego kontekstu.

Najlepsze praktyki pisania alt tekstu w zależności od typu obrazu

Różne typy obrazów wymagają innego podejścia do pisania tekstu alternatywnego. W przypadku fotografii warto uwzględnić szczegóły zawarte na zdjęciu, takie jak imiona, nazwy własne, lokalizacje czy słowa opisujące akcję. Pomyśl, dlaczego wybrałeś właśnie ten obraz i co chciałbyś, aby przekazywał odbiorcom. Na przykład zamiast pisać „Grupa ludzi”, napisz „Grupa młodych studentów śmieje się i spaceruje wśród drzew alejki”. To zapewnia użytkownikom czytników ekranu znacznie bardziej wartościową informację.

W przypadku ikon i logotypów podejście jest nieco inne. Logo nigdy nie jest elementem dekoracyjnym i zawsze wymaga tekstu alternatywnego. Opisz istotne symbole lub grafiki i koniecznie przepisz dokładnie tekst znajdujący się w logo. Dla ikon akcji alt tekst powinien opisywać zamierzoną czynność, np. „Pobierz sylabus w PDF” lub „Szukaj”. Jeśli ikona służy jako link do innej strony, tekst alternatywny powinien informować, co się stanie po kliknięciu, np. „Przejdź do profilu Harvard Library na Instagramie”.

Ilustracje i grafiki kreatywne wymagają skupienia się na intencji, a nie na konkretnych detalach. Jeśli na ilustracji znajduje się tekst, np. w komiksie lub zrzucie ekranu aplikacji, należy opisać zarówno ważne elementy wizualne, jak i istotny tekst. Przykładowo, opis komiksu może brzmieć: „Komiks: biznesmen siedzi za biurkiem, prowadzi rozmowę z kandydatem w garniturze z rozczochranymi włosami i długą białą brodą. Pod spodem tekst: ‘Panie Crusoe, martwi mnie ta 20-letnia przerwa w pańskim CV.’”

Diagramy, wykresy i grafiki z danymi wymagają szczególnej uwagi, ponieważ często zawierają złożone informacje. W tym przypadku rozpocznij alt tekst od frazy typu „Wykres kołowy” lub „Diagram słupkowy”, by zidentyfikować typ wizualizacji. Następnie opisz najważniejsze trendy, relacje i wyróżnione elementy. Jeśli obraz jest bardzo szczegółowy i wymaga dłuższego opisu, zamieść krótką informację w alt tekście, a pod obrazem dodaj link do tabeli danych lub pełniejszego opisu. Przykład: „Wykres słupkowy przedstawiający sprzedaż wydarzeń od poniedziałku do piątku: lekki spadek od poniedziałku do środy, gwałtowny wzrost i szczyt w piątek.”

Najczęstsze błędy, których należy unikać

Wielu twórców treści popełnia typowe błędy przy pisaniu tekstów alternatywnych, które znacząco ograniczają ich skuteczność. Jednym z najczęstszych jest pisanie alt tekstu zbyt krótkiego, nieopisującego istotnej treści obrazu. Choć zwięzłość jest ważna, tekst alternatywny musi zawierać kluczowe informacje, które sprawiają, że obraz ma znaczenie w danym kontekście. Innym częstym błędem jest tworzenie alt tekstu zbyt długiego, opisującego zbędne szczegóły, np. nieistotne elementy stroju lub wyglądu osób – chyba że mają bezpośrednie znaczenie dla treści.

Poważnym błędem jest również opisywanie wyłącznie wyglądu obrazu, bez uwzględnienia jego istotnej treści. Na przykład, jeśli na obrazie widać rampę pomagającą osobie na wózku inwalidzkim, nie należy pisać: „Metalowa rampa z użytkownikiem wózka w tle”. Lepiej napisać: „Użytkownik wózka wjeżdża po metalowej rampie ułatwiającej dostępność”. Takie podejście skupia się na sensie i celu, a nie wyłącznie na wyglądzie. Dodatkowo wielu twórców powiela informacje z głównej treści w alt tekście, co nie przynosi żadnej dodatkowej wartości użytkownikom czytników ekranu.

Kolejnym poważnym błędem jest stosowanie tekstów alternatywnych generowanych komputerowo lub przez AI bez weryfikacji. Takie automatyczne opisy często nie przekazują faktycznego celu obrazu. Na przykład AI może opisać zrzut ekranu formularza jako „Zrzut ekranu telefonu”, co nie jest pomocne. Na koniec, niektórzy twórcy nie tłumaczą tekstów alternatywnych podczas tłumaczenia treści na inne języki lub używają nazwy pliku albo ścieżki obrazu zamiast prawidłowego opisu – co nie daje żadnej wartości odbiorcom.

Kontekst ma znaczenie: dostosowanie alt tekstu do użycia

Ten sam obraz może wymagać innego tekstu alternatywnego w zależności od miejsca i sposobu wykorzystania. Zasada kontekstowego alt tekstu jest kluczowa dla tworzenia naprawdę dostępnych treści. Weźmy przykład zdjęcia Hollis Hall na Uniwersytecie Harvarda. Jeśli obraz jest użyty w artykule „Wiosna już tu jest!”, opisującym studentów korzystających z pięknej pogody i powrót krzeseł Luxembourg na Harvard Yard, alt tekst powinien brzmieć: „Studenci odpoczywają i pracują na kolorowych krzesłach Luxembourg na Harvard Yard.” Jednak jeśli ten sam obraz pojawia się w artykule „Słynni mieszkańcy Hollis Hall” dotyczącym lokalizacji Hollis Hall względem wspólnych przestrzeni, alt tekst powinien być: „Hollis Hall, ceglany budynek, znajduje się bezpośrednio przy otwartej, trawiastej przestrzeni Harvard Yard.”

To pokazuje, że skuteczne pisanie alt tekstu wymaga zrozumienia otaczającej treści oraz konkretnego celu, jaki obraz spełnia w tym kontekście. Pisząc alt tekst, zawsze zadaj sobie pytanie: „Jaką informację ten obraz wnosi do artykułu lub strony, na której się pojawia?” Odpowiedź powinna wyznaczać kierunek tekstu alternatywnego – nie zaś ogólny opis wyglądu grafiki. Takie podejście zapewnia maksymalną wartość użytkownikom czytników ekranu i jednocześnie zwiększa relewantność Twoich treści dla wyszukiwarek.

Dodatkowe korzyści wykraczające poza dostępność

Choć tekst alternatywny jest przede wszystkim przeznaczony do udostępniania treści wizualnych osobom z niepełnosprawnością wzroku, przynosi on także wiele innych korzyści dla wszystkich użytkowników i ogólnej wydajności strony. Alt tekst jest indeksowany przez wyszukiwarki, co może znacząco zwiększyć widoczność strony i poprawić SEO. Wyszukiwarki korzystają z tekstów alternatywnych, by lepiej zrozumieć treść i kontekst obrazów, co pomaga skuteczniej indeksować strony i poprawia pozycję w wynikach wyszukiwania na powiązane zapytania.

Alt tekst wyświetli się, jeśli obraz się nie załaduje, na przykład przy wolnym połączeniu internetowym lub gdy obrazy są blokowane przez ustawienia przeglądarki. W takich sytuacjach tekst alternatywny pozwala użytkownikowi zrozumieć, jakie informacje miał przekazać obraz. Ponadto alt tekst sprawia, że treści są dostępne dla osób mających trudności z rozumieniem przekazu wizualnego, a także pozwala wykorzystywać grafiki w zastosowaniach technicznych, takich jak asystenci cyfrowi czy sztuczna inteligencja. W 2025 roku, wraz z rozwojem AI i uczenia maszynowego, prawidłowo napisany alt tekst jest jeszcze ważniejszy, by te systemy mogły właściwie rozumieć i przetwarzać Twoje treści.